Tìm hiểu về sên – xích xe đạp thể thao

Xích hay còn gọi là sên xe đạp là bộ phận vô cùng quen thuộc của xe đạp. Bộ phận quan trọng nhất giúp xe đạp có thể chuyển động. Nhưng các bạn đã hiểu gì về chi tiết này chưa, hay chỉ nghĩ đơn giản nó là một bộ phận cấu thành đơn giản xe nào cũng như xe nào ? Dưới đây là một số câu hỏi thắc mắc cũng như cách để hiểu rõ hơn về xích xe đạp :
1: Sên ( xích )  xe road, xe đạp địa hình,xe đạp thể thao hay tất cả các loại sên có xài bộ đề thì có các kích thước khác nhau hay không. Nếu có khác nhau thì khi mua phải chú ý kích thước của sên như nào ?.
2: Có tiêu chuẩn cho sên (có đề), như số mắc sên, kích thước mắc…?
3: Nếu mình có 1 chiếc xe bất kỳ, thì chọn sên cho nó dựa vào thông số nào (vd số líp, số dĩa của xe…). ?
4: Khi nào thì nên thay sên, khi thay sên có cần thay cả dĩa và líp. (như xe máy, mỗi lần thay phải chơi nguyên bộ nhông sên dĩa) ?
Xe Đạp Thế Giới xin trả lời dựa vào một số kiến thức sưu tầm trên mạng : xedap.vn, xedap.org…. như sau :
1: Sên xe road, hay tất cả các loại sên có xài “đề” thì có các kích thước khác nhau .
Khi mua phải chú ý đến bề rộng và chiều dài của sợi sên, chiều rộng của sên xe đạp liên quan đến độ dày của líp để phù hợp. Chiều rộng của sên xe đạp phải có phần rộng hơn so với độ dày của Mâm dĩa (chainrings) và líp.
Có 2 chiều rộng của sên xe đạp thông thường :
1: Cỡ 1/8 “(3.175mm) Chiều rộng tiêu chuẩn của một sợi sên xe đạp BMX , và cũng của xe dùng cho 1 líp đến 3 líp
2: Cỡ 3/32 “(2.38mm) chiều rộng tiêu chuẩn cho tất cả các xe đạp hiện đại đa tốc độ . Sợi sên được dùng trên xe có đề được gọi là sên đề -rai- dơ ( derailleur ).
Chiều rộng của sên
IW = Internal Width (bề rộng bên trong xên)
EW = External Width (bề rộng bên ngoài xên)
Các kiểu líp khác nhau thì cần xên có EW khác nhau
Líp càng nhiều tầng thì xên càng mỏng hơn
6 speed – 7.8mm (all brands)
7 speed – 7.3mm (all brands)
8 speed – 7.1mm (all brands)
9 speed – 6.6 to 6.8mm (all brands)
10 speed – 6.2mm (Shimano, Campagnolo)
10 speed(Narrow) – 5.88mm (Campagnolo, KMC)
10 speed(Narrow, Direction) – 5.88mm (Shimano CN-5700,CN-6700,CN-7900)
11 speed – 5.5mm (Campagnolo, KMC, Shimano CN-9000)
Thực tế thì dùng xên chênh nhau 0,1 – 0,2 mm cũng được khi đạp từ từ thì thấy cũng như nhau, nhưng khi đạp tốc độ cao thì sẽ ồn ào, rọt rẹt liền
Bề dày của Líp điển hình từ 1.7mm đến 2mm, để có được nhiều tốc độ ( líp ) hơn người ta phải làm mỏng líp để cho phù hợp với moyeur ( Đùm ) và sên cũng được làm mỏng hơn để trượt được trong các khe của bộ líp 10 tốc độ hay 11 tốc độ .
Để thực hiện điều này, các nhà sản xuất sên xe đạp đã làm những tấm mỏng bên ngoài và bên trong, dùng các ống lăn nhỏ và công nghệ phát triển gắn kết đinh tán phẳng với mặt ngoài của dây sên. Những điều chỉnh trong thiết kế làm dây sên đã làm giảm được chiều rộng của mặt ngoài những mặt trong vẫn giữ đúng kích thước tiêu chuẩn về độ rộng .
Vậy khi mua 1 sợi dây sên xe đạp , chúng được gọi là ” sên 10 ” hay sên 10 tốc độ ( 10s ) , nghĩa là nó được thiết kế để phù hợp với 1 ổ líp có 10 nhông líp, sên 11 thì 11 nhông líp . Sên 10s theo định nghĩa thì mỏng hơn sên 9s và ta có thể dùng sên 10s chạy cho líp 9 nhưng dùng ngược lại sên 9 chạy cho líp 10 thì không nên lắm .
Lưu ý : Mặc dù tiêu chuẩn về chiều rộng như đã qui định nhưng thật ra vẫn chưa tin tưởng lắm so với từng loại nhông líp . Mỗi hảng sản xuất và thiết kế đều có những tiêu chuẩn riêng của họ và hơi khác nhau ( ví dụ như sên líp của Shimano với Campy ) nên trước khi mua bộ sên – líp của mình các bạn phải được tư vấn tốt .
2. Có tiêu chuẩn cho sên (có đề), như số mắc sên, kích thước mắc…
Tiêu chuẩn như đã nói ở trên kích thước mắt sên như đã nói , số mắc sên là chiều dài của sợi sên gồm có 112 đến 114 mắc .
3. Nếu mình có 1 chiếc xe bất kỳ: Thì chọn sên cho nó dựa vào thông số líp của mình đang sử dụng ( líp 1 líp 3 như sên xe đạp thường , líp 5,6,7 1 loại sên , líp 8,9,10,11 1 loại sên  như ở mục 1 đã đưa ra
4. Khi nào thì nên thay sên, khi thay sên có cần thay cả dĩa và líp.
Khi sên bị giãn độ dài , độ bám của sên không còn, sên và líp dĩa là 3 vật thể ma sát trực tiếp và chịu nặng nên sau 1 thời gian hoạt động nó sẽ gây mòn, nhưng líp và dĩa chịu mòn nhiều nhất còn dĩa thì ít hơn, theo nguyên tắc thì khi thay sẽ thay đồng bộ líp và sên, với xe có nhiều líp thì nên sử dụng luân phiên các líp , với dĩa cũng vậy , để khi mòn thì mòn đều, sên giãn nhẹ thì phải nên thay đừng để sên quá giãn sẽ gây hại cho líp và dĩa nhanh hơn . Líp, dĩa, sên dùng cho xe đạp cao cấp và có thương hiệu như Shimano , Campy , Sram được làm bằng công nghệ và chất liệu cao cấp sẽ ít gây mòn dù hoạt động liên tục . Chỉ có sên dưới tác động của lực đạp nên dễ hư hỏng hơn líp và dĩa, nên đa số các bạn dùng đồ cao cấp chỉ thường xuyên thay sên mà thôi .